Hơn mười tuổi cậu bé Dương đã vào du kích, làm giao liên, sau đó vào những năm đầu 60 thuộc thế kỷ trước, vào quân đội, tham gia nhiều trận đánh, chống càn, rồi công đồn ở G-L……Trong một trận chống càn, “bác” bị thương , sau đó được đưa ra bắc chữa trị và an dưỡng. Đó chính là lý do dẫn đến việc bác quen biết bá tôi ở H-Y. Đất lành chim đậu, bác lấy bá tôi rồi ở lại lập nghiệp ngoài bắc.
Hoàn cảnh bá tôi cũng éo le. Quê tôi thời chín năm kháng chiến chống pháp bị lính Lê Dương càn đi, càn lại. Mỗi trận càn, khi nghe tiếng nổ đầu nòng của đạn pháo từ mạn Lực điền..tăng…xình…tăng..xình…xình…và tiếng ca nô chạy ngược dòng, người già, người lớn, trẻ con bìu ríu gồng gồng, gánh gánh theo con đê dọc sông đào chạy loạn. Đoàn người gày yếu, trong những bộ đồ nâu bạc thếch vá vai, vá lưng, cùng với những con chó chạy lăng xăng quấn chân chủ vào tận trong Si lánh nạn, hết càn lại bìu ríu về quê. Có gia đình phải dựng lại nhà trên đống tro rạ vẫn còn ngún bốc khói. Bá bị thất lạc trong một lần chạy loạn. Một người ở bãi Phúc xá, nhặt được bá tôi ở chợ Si. Lúc đó đã chiều tàn, bá tôi ngồi khóc dưới cái lều lợp tạm bằng lá chuối, quần áo vá chằng, vá đụp, mặt mũi lem nhem đầy đất cát trong nỗi hoảng sợ đến không cùng. Bá tôi đã làm con trong gia đình đó mãi tới đầu những năm 60 mới tìm được mẹ đẻ. Âu cũng là duyên trời xui khiến.
Ông thân sinh bá tôi vốn làm nghề hương sư, sau vào bộ đội. Vào một buổi tối, từ đơn vị về nhà trước khi lên chiến khu Tây bắc để học quân sự, Ông về nhà thăm bà tôi. Ông khom người men theo triền đê, ẩn mình trong đám cây chuối trong vườn khẽ gọi giọng tha thiết: mình …minh…mình …ơi. Đã lâu lắm rồi không về thăm vợ con nên trong lòng ông xốn xang chờ đợi giây phút gặp mặt, ông sẽ ôm chặt lấy bà mà thương, mà nhớ ,chia sẻ với bà những khó khăn của cảnh gà mái nuôi con; sẽ nhìn ngắm lũ trẻ cho thỏa nỗi nhớ thương của người cha. Ông cất tiếng gọi khẽ giọng lạc đi: Mình ơi! Mình ơi! Mình! Ai đấy?- Bà tôi bật dạy hỏi. Là tôi đây! Tôi đây mà- Ông tôi nói khẽ giọng chùng xuống. Bà tôi vui mừng vùng dậy, chưa kịp mở cửa đã nghe tiếng huyên náo. Tụi lính dưới đồn Chiêm theo chỉ điểm đã vây kín các ngõ. Ông tôi vùng chạy ra mé bờ sông song không thoát được vây. Giặc pháp nhốt ông tôi trong đồn. Không khai thác được điều gì, chúng bắn, cho xác ông vào bao bố thả trôi sông. Vậy là bà tôi một mình nuôi dăm sau đứa con, trong đó có bá.
Lúc rảnh bà tôi thường kể chuyện ngày xưa bằng giọng chậm rãi, cốt chuyện ngắn gọn. Bà bảo ngày xưa nhiều cướp, đôi khi cướp lại chính là các vị chức sắc trong làng. Bà cũng sớm phải đi ở đợ cho địa chủ. Gần làng có vài cái bốt, lính tây thường vào làng bắt bớ việt minh và hãm hiếp phụ nữ. Bà nói ngày xưa các cụ quyệt nhám vào mặt bà vì sợ nhiều người dòm ngó, đặc biệt là đám lính da đen dưới bốt Chiêm.
